Geschiedenis van het scharnier

De geschiedenis van het scharnier gaat zo ver terug in de oudheid, dat archeologen de oorsprong ervan niet precies weten te achterhalen. Er zijn bij archeologische opgravingen metalen scharnieren gevonden, welke meer dan 5000 jaar oud zijn. Het lijkt zelfs dat sommige Mesopotamische culturen mogelijk al voor aanvang van het Bronzen Tijdperk (3300 – 1200 voor Christus) scharnieren hebben geproduceerd. Tevens blijkt dat latere culturen ook scharnieren van hout en steen hebben vervaardigd.

Scharnieren uit de oudheid

Scharnieren werden aangetroffen in oude samenlevingen in Afrika, Azië, Europa en op andere plaatsen. De meeste van de aller-vroegste scharnieren waren bronzen deurscharnieren. Koningen van het Hettitische Rijk lieten paleizen, heilige gebouwen en toegangspoorten voorzien van zware deuren die op dragende metalen scharnieren werkten. In die tijd was metaal duur en erg arbeidsintensief, dus oude keizers, die hun macht wilden tonen, gebruikten hun rijkdom voor de aankoop van metalen scharnieren. Ook gaven de rijken van die tijd gaven opdracht tot het maken van kleine scharnieren voor sluitingen van juwelen en andere zaken. Doordat de metallurgische kennis zich verspreidde en culturen wereldwijd ontdekten hoe ze legeringen zoals messing en staal konden vervaardigen, werden er steeds meer scharnieren geproduceerd. De gewone mensen uit die tijd bezaten huizen zonder scharnierende deuren of zelfs helemaal zonder deuren. De deuren van Romeinse huizen hingen niet aan metalen scharnieren. De deuren draaiden om een deurspil (Latijn: Cardo). Etymologisch is zo het woord scharnier te verklaren: Cardo, cardinis (genitief) deurspil of draaipunt in het Latijn); Cardinaria (laat-Latijn); Charnière (Frans); Cerniere (Italiaans); Scharnier (Duits).
Ook in Nederland zijn bij oudheidkundige opgravingen scharnieren uit de Romeinse tijd gevonden. In dit geval als onderdeel van het harnas van soldaten. Lees ook het artikel in Trouw ‘De comeback van de Romeinen in Utrecht’.

De Middeleeuwen

Metaalbewerking ontwikkelde zich in de Middeleeuwen steeds verder. Scharnieren werden betaalbaar voor de burgerij. De plaatselijke smeden konden hang- en sluitwerk en andere voorwerpen van smeedijzer leveren tegen een betaalbare prijs. De adellijke bovenklasse bouwde echter nog steeds grote kastelen en paleizen met grote deuren, die zwaar uitgevoerde scharnieren noodzakelijk maakten. Deze zijn nog altijd te zien in Europese kastelen en burchten: massief eiken deuren met smeedijzeren scharnieren dwars over de hele voorkant van de deur. De meeste van deze scharnieren zijn zowel decoratief en functioneel.

Ook de klassieke ophaalbrug is hiervan een voorbeeld. De ophaalbrug had twee belangrijke kenmerken: als ze naar beneden was gelaten, moest ze sterk genoeg zijn om zware ladingen te kunnen dragen en tevens stevig genoeg om het hoofd te kunnen bieden aan het inbeuken door invasietroepen. Hiervoor werden sterke smeedijzeren scharnieren en hardhout gebruikt. En als de ophaalbrug de vijand niet kon stoppen? Als ondersteuning bij militaire conflicten stonden er ook veel andere scharnierende wapens ter beschikking. Bijvoorbeeld een trebuchet, ook wel blijde genoemd. Dit was een soort belegeringswerktuig, dat met hoge snelheid projectielen over grote afstand kon afschieten en daarbij muren van vestingen kon verbrijzelen, of zelfs besmette lijken in vijandelijke kampen kon laten belanden. De Perzen ontwikkelden een soort scharnierende trebuchet, die beschouwd werd als een van de meest dodelijke en nauwkeurige wapens. Schutters konden hun kruisboog ook spannen met behulp van een trek – of duwmechanisme.

Behalve voor militaire doeleinden, werden tientallen soorten deurscharnieren en klepscharnieren gebruikt voor kisten, juwelen, deuren, poorten, sloten, scheepsbouw en nieuwe technologische ontwikkelingen uit de tijd van de Renaissance en de Verlichting.

Het Victoriaanse tijdperk

Met de komst van de stoommachine kwam de industrialisatie op gang. De talrijke mechanische ontwikkelingen, die zich in een zeer kort tijdsbestek voordeden, zorgden er voor dat er allerlei machines waren die van scharnieren moesten worden voorzien. Complexe scharnieren konden sneller worden geproduceerd tegen een fractie van de kosten van daarvoor. De 19e eeuw bracht veel innovatieve scharnieren voort, inclusief scharnieren met kogellagers voor een langere levensduur. Ook de afwerking van scharnieren nam toe.

20e eeuw, moderne geschiedenis.

Publicaties over scharnieren

In de 20e eeuw zijn enkele standaardwerken over scharnieren geschreven.

In Engeland verscheen:
Modern buildings, Their Planning, Construction and Equipment
Volume 6, section Hinges
G.A.T. Middleton
Caxton Publishing Company, London, 1921

In Duitsland verscheen:
Scharniere, die Geschichte des Scharniers
Ernst Erwin Stursberg
1970

 

Heden

Vanaf de 20e eeuw tot heden heeft de technologie zich steeds verder ontwikkeld. In 1912 werd roestvast staal (RVS, V2A, V4A) ontdekt door aan ijzer nikkel en chroom toe te voegen. Zo ontwikkelden scharnierfabrikanten zich tot een gespecialiseerde en gediversifieerde industrie. Zowel voor de consument als voor industriële toepassingen kunnen scharnierfabrikanten een maatwerk oplossing bieden.

Hieronder ziet u voorbeelden van maatwerkscharnieren van BOSCH Scharnieren